Nasze zdrowie zależy od tego, jak dużo i jakiej jakości składniki odżywcze przyswaja nasz organizm, a te pobierane są z pokarmu. Nasz układ trawienny dba o to, żeby składniki pokarmowe zostały rozbite na bardzo małe cząstki, które później trafią do tkanek i komórek. Odpowiednie trawienie jest kluczem do zdrowia. Obecnie wiele osób (szczególnie w krajach zachodnich) zapada na choroby związane z układem trawiennym. Ale złe funkcjonowanie układu pokarmowego leży nie tylko u podstaw chorób związanych z elementami układu pokarmowego, takich jak jelita czy żołądek. Można się także pokusić o stwierdzenie, że wszystkie choroby, których przyczyną są niedobory pokarmowe, takie jak choroby skóry, rak, czy choroby serca mają podłoże właśnie w naszym układzie pokarmowym. Dlatego, jeśli chcemy zadbać o zdrowie, zadbajmy najpierw o dobre trawienie. A żeby zadbać o dobre trawienie, należy zrozumieć, jak ono działa.
Jak działa układ trawienny
Na układ trawienny składają się organy, komórki nerwowe, hormony, krew i bakterie, które współdziałają, żeby każdego dnia rozdrabniać pokarmy i płyny, które spożywamy. W wyniku tych procesów, nasz organizm dostaje nie tylko energię do działania, ale także podstawowe cegiełki, które budują nasze komórki i tkanki, substancje, które usprawniają działanie naszych komórek (a co za tym idzie tkanek i organów) oraz substancje ochronne, które działają w sytuacjach, gdy dzieje się coś złego.
Układ trawienny oddziałuje z wszystkimi innymi systemami naszego organizmu, m.in. systemem nerwowym, endokrynnym (hormonalnym) i odpornościowym. Tak naprawdę trawienie zaczyna się już w naszym mózgu, który wysyła sygnały do układu pokarmowego oraz ma wpływ na nasz apetyt.
Podstawą układu pokarmowego są enzymy trawienne, będące częścią soków trawiennych. Enzymy to aktywne białka, które przecinają składniki w pożywieniu na małe cząsteczki. To właśnie dzięki enzymom możemy przyswoić składniki z pożywienia.
Obok soków trawiennych mamy komórki w wyściółce żołądka i jelit, które wysyłają hormony. Te hormony stymulują soki trawienne i regulują apetyt. Nerwy także kontrolują system trawienny. Nerwy łączą nasz układ trawienny z mózgiem i rdzeniem kręgowym co pozwala na produkcje związków chemicznych, które regulują skurcze i rozluźnianie mięśni. Nerwy w naszym układzie pokarmowym reagują na obecność pokarmu. Dzięki temu nasz układ pokarmowy zaczyna pracę.
Jak widać nasze trawienie to nie tylko żołądek i jelita!
Jeśli za nasze trawienie odpowiada także mózg i nerwy, oznacza to, że:
nawet jedząc najlepsze jedzenie, możemy zachorować jeśli będziemy jeść w biegu lub stresie
Elementy układu pokarmowego:
Jama ustna
Tu zaczyna się trawienie. I tu często polegamy. Jemy szybko, w stresie, bierzemy do ust duże kęsy, gryziemy 3 razy i kolejny kęs. Wyobraźmy sobie, że mamy do pocięcia na małe kawałki dużą kulę. W ustach mamy duże nożyczki (nasze zęby). Jeśli nie potniemy pokarmu na wystarczająco małe kawałki, enzymy i soki w żołądku nie poradzą sobie z rozdrobnieniem pokarmu. W żołądku i jelitach mamy już tylko kwas solny i soki z enzymami. To są takie bardzo małe nożyczki, które nie są w stanie w krótkim czasie rozdrobnić dużych źle pogryzionych kawałków jedzenia.
W ślinie znajdują się enzymy trawienne. Jeśli “potrzymamy” jedzenie wystarczająco długo w ustach, już tu zaczniemy trawić. Ale podstawową funkcją śliny nie jest trawienie a odpowiednie wymieszanie stałego pokarmu z płynną śliną. Dzięki temu uzyskujemy coś w rodzaju “papki”, która dużo łatwiej przesuwa się dalej w przełyku. Na stworzenie papki, niestety, też często nie dajemy naszej jamie ustnej. Zwyczajnie przełykamy duże stałe kęsy bez odpowiedniego pogryzienia i zmiany konsystencji na bardziej płynną.
Jest to jedyny element układu pokarmowego, na który mamy bezpośredni wpływ, wykorzystajmy to więc dobrze! Dalej trawienie zależy już tylko od sprawności naszych organów i od… naszego mózgu.
Żołądek
To wielki worek, który przechowuje jedzenie, żeby mogło zostać odpowiednio strawione. Pełni on rolę miksera i rozdrabniacza. W żołądku znajduje się bardzo żrący kwas solny, który może rozłożyć pokarm na małe cząstki. Kwas solny likwiduje także bakterie i wirusy, które nie są w stanie przetrwać w tak niskim pH. W tak niskim pH zmienia się struktura białek, dzięki czemu są lepiej dostępne dla enzymów trawiennych. Po działaniu kwasu solnego, jedzenie ma konsystencję pasty (nazwanej miazgą pokarmową) i przesuwa się dalej w kierunku dwunastnicy.
W żołądku też znajdują się enzymy trawienne, które kontynuują pracę rozpoczętą w jamie ustnej.
Wątroba
Wątroba to drugi co do wielkości organ w naszym ciele. Jest niezwykle ważny bo pełni wiele różnych funkcji. Pomaga przy trawieniu wysyłając do jelita cienkiego żółć, która pomaga przy rozbijaniu tłuszczy na mniejsze kwasy tłuszczowe.
Gdy składniki pokarmowe zostaną wchłonięte w jelicie cienkim, trafiają do krwi, która dalej jest filtrowana w wątrobie. To dzięki wątrobie toksyny nie trafiają do naszych komórek.
Woreczek żółciowy (pęcherzyk żółciowy)
Jest to bardzo mały organ, który przechowuje żółć wytworzoną w wątrobie, gdy nie jest ona akurat potrzebna do trawienia.
Trzustka
jest to niezwykle ważny organ dla naszego organizmu. To właśnie tu produkowane są enzymy trawienne. Trzustka produkuje cały zestaw enzymów odpowiedzialnych za rozbijanie węglowodanów, białek, tłuszczy i kwasów nukleinowych.
Produkcja enzymów to nie jedyna funkcja trzustki. Produkuje ona także hormony, m.in. insulinę odpowiedzialną za kontrolowanie poziomu cukru we krwi.
Jelito cienkie
To tutaj trawiona jest większość pokarmów. Zmieszane soki trawienne wraz z enzymami rozkładają mieszankę pokarmową na bardzo małe cząsteczki, które są wchłaniane do krwi i “odżywiają” nasze komórki i tkanki a co za tym idzie cały organizm.
Jelito cienkie ma bardzo szczególną budowę. Jego ściany są pofałdowane, a na ich powierzchni występują wypustki (kosmki), dzięki czemu zwiększa się powierzchnia, przez którą składniki odżywcze mogą zostać wchłonięte.
Jelito grube
To w jelicie grubym bytuje największa ilość bakterii. Te bakterie pomagają strawić resztę pokarmu ale także mogą produkować witaminy. W jelicie grubym nie jest już przyswajana taka ilość składników pokarmowych jak w jelicie cienkim. Jednak witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i składniki mineralne mogą być także i tu wchłaniane do krwi.
Jak widać układ pokarmowy to nie tylko żołądek, jak myśli wiele osób. Za nietolerancje i alergie nie są tylko odpowiedzialne bakterie w naszych jelitach bo te występują na samym końcu układu pokarmowego. Żeby utrzymać dobre zdrowie należy dbać nie tylko o soki żołądkowe czy florę bakteryjną ale o każdy element naszego układu pokarmowego, zaczynając od jamy ustnej a kończąc na jelitach.